Şaşılık nedir?
Şaşılık, genel anlamda her iki görme ekseninin arasındaki paralelliğin bozulması halidir. Bir göz düz bakarken diğeri içe, dışa, yukarı veya aşağı kayabilir. Bazı durumlarda kayma her iki gözde de mevcuttur. Gözlerdeki kayma şaşılığın sebebine göre sürekli ya da geçici süreli oluşabilir. Şaşılığın görülme sıklığı yaklaşık olarak yüzde 2-4 oranındadır ve kız ve erkek çocuklarda aynı sıklıkta görülmektedir.
Şaşılıklar başlıca iki ana gruba ayrılırlar.
- Paralitik ve Restriktif Şaşılıklar : Gözün hareket sistemin oluşturan kas ve sinir yapılarında doğumsal veya sonradan ortaya çıkan hasarlardır .
- Nonparalitik Şaşılıklar :İkinci grupta ise kas ve sinir yapılarında bir hasar olmamasına rağmen göz kaslarının beyinden gelen komutlara cevabı değişmiş ve göz hareket sisteminin dengesi bozulmuştur,Her bir gözde 6’şar adet göz dışı kas bulanmaktadır. Bunların birinde veya bir kaçında kuvvet azlığı ya da fazlalığı olması gözlerde kayma sebebidir.
Şaşılığın Belirtileri nelerdir?
Gözlerde kayma olduğunu saptamak çok kolaymış gibi görünse de dış görünüm aldatıcı olabildiği için çoğu zaman şüphede kalınalabilir. Şaşılık varken fark edilememesi veya olmadığı halde var zannedilmesi sık karşılaşılan durumlardır. Şaşılık konusunda deneyimli bir hekim ise durumu çok kolayca ayırtedebilir. Şaşılığın saptanması ve tedaviye başlanmasında gösterilecek tereddüt ve gecikmeler çocukta ileride telafisi mümkün olmayan görme kayıplarına yol açabilir. Başlıca belirtileri:
– Gözlerde paralelliğin kaybolması.
– Gözlerde ağrı, sulanma,
– Çift görme, bulanık görme, üç boyutlu görüntünün kaybolması,
– Gözde bir kayma olmasa veya yokmuş gibi görünse dahi, çocuğun karşısındaki bir nesneyi izlerken başını bir omuzuna doğru eğerek, sağa veya sola döndürerek, çenesini yukarı kaldırarak veya aşağı indirerek bakması, özellikle parlak ışıklı ortamlarda tek gözünü kapatarak bakması gibi haller bir şaşılığın ilk belirtisi olabilecek ve bir uzmanın değerlendirmesini gerektirecek önemli belirtilerdendir.
Erişkinlerdeki Şaşılığın Belirtilerinde Farklılıklar varmıdır?
-İleri yaşlarda oluşan şaşılıkta en sık görülen belirti çift görme olacaktır.
-Gözlerde ağrı, baş ağrısı, başı sürekli eğik tutmak gibi belirtiler bulunabilir.
-Dışa kayması bulunan çocuk ve erişkinler güneş ışığının altında tek gözlerini kapatmayı tercih ederler.
şaşılıkta Risk Faktörleri nelerdir?
– Ailesinde şaşılık hastalığı olanlar
– Erken doğumlar
– Küçük yaşta ateşli hastalık ( havale ) geçirmiş olanlar
– Akraba evliliği olanlar
– Travma ( yüksekten düşme, başını çarpma ) öyküsü olanlar
– Sorunlu hamilelik dönemi, erken doğum sayılabilir.
şaşılıkta Tanı ve Tetkik Yöntemleri nelerdir?
-Görmenin değerlendirilmesi
-Kaymanın yönü ve ne zaman başladığı
-Hirschberg testi : Çocuğun gözlerinde kayma olup olmadığını anlamanın en pratik yolu Hirschberg testi denen bir yöntemdir. Küçük bir el feneri veya benzeri bir ışık kaynağı çocuğun karşısında tutulup çocuğun bu ışığa bakması sağlandığında ışığın her iki gözdeki yansımasının tam gözbebeklerinin ortasına denk gelip gelmediğini gözlemlemek, gözlerde bir kayma olup olmadığı hakkında kabaca bir fikir verir. Kayması olmayan bir çocukta her iki gözdeki yansıma da tam gözbebeğinin ortasında iken şaşılık olduğunda bu yansımalardan biri gözbebeğinin kenarına yakın bir noktaya düşecektir. Bu yöntemle şüpheli bir durum saptandığında çocuğun yaşı ne olursa olsun mutlaka uzman bir hekime gösterilmesi ve daha ileri tetkiklerden geçirilmesi gerekir.
-Kayma derecesinin prizmalar ve sinoptofor denen cihazla saptanması,
–Hess perdesi tetkiki: Göz kası felcine bağlı şaşılıklarda önemlidir,
–Stereopsis tetkiki: Derinlik hissi (üç boyutlu görme) tayini. Bu amaçla sinoptofor denen aletten faydalanılır, ayrıca yakın stereopsis için bazı testlerden ( titmus testti gibi ) faydalanılır, tedavi planlamamızda gerekli bir değerlendirmedir.
Şaşılık nasıl tedavi edilir?
1- Optik Tedavi : Bazı şaşılıklar kırma kusuruna bağlı olup, gözlükle düzelebilir.
2- Ortoptik Egzersizler: İki gözle birlikte görme yeteneğini ve derinlik hissini arttırmak amacıyla uygulanır.
3- Medikal Tedavi : Çeşitli ilaçlar kullanılarak yapılan tedavidir. Yakın uyum gereksinimini azaltan damlalar kullanılır. Günümüzde daha az trecih edilir.
4- Cerrahi Tedavi : Amaç, kaymanın düzeltilmesi, binoküler tek görmenin sağlanması ve estetik açıdan iyi bir görünüm elde edilmesidir. Doğumdan itibaren olan kaymalarda veya daha sonra ortaya çıkan ancak gözlükle düzeltilemeyen kaymalarda uygulanır.
Erişkinlerde Şaşılık Tedavisi nasıl yapılır?
- Göz Egzersizleri: Konverjans yetmezliği adı verilen okuma ya da çalışırken gözün yeterli çalışmaması gibi özel durumların tedavisinde kullanılır.
- Prizmalı Gözlükler: Küçük kaymaların tedavisinde kullanılır. Çift görmenin azalmasını sağlar.
- Enjeksiyon ( Botulismus toksini) : Birkaç ay boyunca enjekte edildiği kası felç eden bir ilacın kullanılması esasına dayanır. Seçilmiş vakalarda faydalı olan bir yöntemdir.
- Ameliyat: Her yaşta en sık kullanılan tedavi yöntemidir. Uyumlu olan vakalarda lokal anesteziyle yapılabilmektedir. Ameliyat kozmetik nedenle, çift görmenin azaltılması, gözlerin birlikte kullanılmasının sağlanması, gözlerdeki ağrının azaltılması amacıyla yapılabilmektedir.
Şaşılıkta Tedavinin Başarısı nedir?
Şaşılıklarda öncelikle kırma kusuru gözlükle düzeltilmelidir. Bunun yanında tembellik varsa mutlaka çeşitli yöntemlerle bunu tedavi etmek gereklidir. Kimi zaman sadece bunlar şaşılığı düzeltmeye yetebilir. Görme tembelliği tedavi edildikten sonra gözlükle düzeltilemeyen kayma cerrahi olarak düzeltilir.
Başarımız tedavinin erken ve etkin olmasına bağlıdır.