Şaşılık – Göz Kayması
Şaşılık nedir?
Şaşılık ya da göz kayması gözlerin görme akslarının paralelliğini kaybederek farklı yönlere bakmasıdır. Yaklaşık çocukların %4’ünü etkiler ancak erişkinlerde de gelişebilir.Şaşılık varlığında bir göz ile düz ve istenen yere bakılırken diğer göz içe, dışa, yukarı veya aşağı doğru kayabilir. Gözler değişerek kayabileceği gibi devamlı olarak aynı gözde kayabilir.
Şaşılıklar başlıca iki ana gruba ayrılırlar.
1-Paralitik ve Restriktif Şaşılıklar : Gözün hareket sistemin oluşturan kas ve sinir yapılarında doğumsal veya sonradan ortaya çıkan hasarlardır .
2-Nonparalitik Şaşılıklar: Bu grupta ise kas ve sinir yapılarında bir hasar olmamasına rağmen gözlerin beyinden gelen komutlara cevabı değişmiş ve göz hareket sisteminin dengesi bozulmuştur
Çeşitli nedenlere dayalı olarak ortaya çıkabilmekte, tek başına önemli bir rahatsızlık olduğu gibi, başka göz sorunlarıyla birlikte ve bunların sonucu olarak da gelişebilmektedir. Her iki gözle istenen noktaya bakılırken beynin görme merkezinde bu iki görüntü birleştirilerek tek olarak ve üç boyutlu olarak algılanır. Gözde kayma olduğunda ise beyinde iki farklı görüntü ortaya çıkacağından, beyin kayan gözden gelen görüntüyü baskılayacaktır bu da derinlik hissinde ve her iki gözle sağlanan görüşte azalmaya sebep olacaktır. Dolayısıyla çocukluk çağında başlayan şaşılıklar Binoküler Görme gelişimini aksattığı için daha kritik önem kazanmaktadır. Erişkinlerde ise kayan gözden gelen görüntünün baskılanması artık yapılamadığından çift görme şikayeti ortaya çıkar.
Hayatın ilk birkaç ayında görme gelişiminin hızlı bir şekilde devam ettiği dönemde gözlerin arayıcı hareketleri, kısa süreli yani birkaç dakikalık içe veya dışa olan kaymalar normal kabul edilmesine karşın etraftaki objelere odaklanmanın yapılabildiği 4. aydan itibaren olan kaymalar mutlaka uzman bir göz hekimine danışılmalıdır
Ayrıca katarakt, göz tümörleri veya nörolojik hastalıklarda bu dönemde şaşılık ile kendini gösterebileceğinden mutlaka uzman bir göz hekimine danışılmalıdır.
Yalancı Şaşılık nedir?
Bu arada çocuklarda burun kökünün geniş olduğu veepikantus denen göz kapağı iç kısmındaki çekiklik sonucu kayma olmadığı halde kayma varmış gibi görünüme yol açan yalancı şaşılık dediğimiz durumlarda zamanla burun kemiğinin gelişmesi ile kayma görünümü düzelmektedir, bu da yanlış olarak kaymanın düzeldiğini düşündürmektedir. Böyle durumlarda ayırıcı tanı ve doğru teşhis için mutlaka göz doktoru görmelidir.
Göz kapak iç kısmında epikantus denen cilt kıvrımı ve burun kökünün basık ve geniş olması sebebi ile gözlerde yalancı içe kayma görüntüsü mevcut
Şaşılıkta Risk Faktörleri Nelerdir?
Şaşılık toplumda % 2-4 oranında görülmektedir ancak bazı çocuklarda şaşılık gelişme riski daha yüksektir:
1. Ailede şaşılık öyküsünün bulunması, ne kadar çok kuşakta şaşılık varsa olasılık artar.
2. Erken doğum, zor doğum veya düşük doğum ağırlığı olması, travma hikayesi
3. Yüksek hipermetropi
4. Hidrosefali (Beyinde su toplanması), Serebralpalsili çocuklar, Downsendromu gibi EOK hareketlerini kontrol eden beyin merkezlerinin etkilendiği hastalıklar.
Şaşılık Belirtileri
Gözlerde kayma olduğunu saptamak çok kolaymış gibi görünse de dış görünüm aldatıcı olabildiği için çoğu zaman şüphede kalınalabilir. Şaşılık varken fark edilememesi veya olmadığı halde var zannedilmesi sık karşılaşılan durumlardır. Şaşılık konusunda deneyimli bir hekim ise durumu çok kolayca ayırt edebilir. Çocukluk şaşılıkların en sık rastlanılanları içe ve dışa şaşılıklardır. Bazen tek bazen çift taraflı olabilirler. Bazen tek bazen çift taraflı olabilir.
Tek taraflı dışa kaymalarda derinlik hissi azalmıştır. Tembellik de gelişebilir.
Şaşılığın saptanması ve tedaviye başlanmasında gösterilecek tereddüt ve gecikmeler çocukta ileride telafisi mümkün olmayan görme kayıplarına yol açabilir.
1 – Kaymanın ilk belirtisi gözlerin aynı noktaya odaklanmamasıdır .
Çocuğun gözlerinde kayma olup olmadığını anlamanın en pratik yolu Hirschberg testi denen bir yöntemdir. Küçük bir el feneri veya benzeri bir ışık kaynağı çocuğun karşısında tutulup çocuğun bu ışığa bakması sağlandığında ışığın her iki gözdeki yansımasının tam gözbebeklerinin ortasına denk gelip gelmediğini gözlemlemek, gözlerde bir kayma olup olmadığı hakkında kabaca bir fikir verir. Kayması olmayan bir çocukta her iki gözdeki yansıma da tam gözbebeğinin ortasında iken şaşılık olduğunda bu yansımalardan biri gözbebeğinin kenarına yakın bir noktaya düşecektir (Resim-). Bu yöntemle şüpheli bir durum saptandığında çocuğun yaşı ne olursa olsun mutlaka uzman bir hekime gösterilmesi ve daha ileri tetkiklerden geçirilmesi gerekir.
Gözlerde kayma yokken çocuğun baktığı ışık kaynağının yansıması her iki gözbebeğinin tam ortasındaolur, Sağ göz içe kayarken ise aynı ışık yansıması sağ gözbebeğinin dış kenarına düşmektedir.
2 -Özellikle parlak ışıklı ortamlarda tek gözünü kapatarak bakması gibi haller bir şaşılığın ilk belirtisi olabilecek ve bir uzmanın değerlendirmesini gerektirecek önemli belirtilerdendir.Dışa kayma bazen gizli bazen aşikar olabilir. Bu tip şaşılıkta güneş ışığı gizli şaşılığı aşikar hale getirebilir. Çocuk, güneşte, dışa kayan gözünü tek taraflı kapatma eğiliminde olur.
3 -Gözde bir kayma olmasa veya yokmuş gibi görünse dahi, çocuğun karşısındaki bir nesneyi izlerken başını bir omuzuna doğru eğerek, sağa veya sola döndürerek, çenesini yukarı kaldırarak veya aşağı indirerek bakması,
4 -Erişkin dönemde ortaya çıkan kaymalarda ise en önemli şikayet çift görmedir.
Şaşılıkta Tedavi Yaklaşımı
Tedavide amacımız görme gelişimini olumsuz etkilenmeden her iki gözün bir arada kullanılarak gelişiminin sağlanmasıdır. Detaylı bir göz muayenesinin ardında kaymanın sebebine göre tedavi planlanır.
Ambliopi’ye neden olma açısından en riskli şaşılık türlerinden biri çocuk doğduktan sonra ilk 6 ay içinde başlayan erken şaşılıklardır. Genellikle başka bir göz sorunu olmaksızın görülen bu tür kaymalarda tedavide gecikildiğinde binoküler görme kusuru çok ağır olabilmektedir. Bu nedenle bu çocukların en geç 2 yaşına kadar cerrahi girişimle şaşılıklarını düzeltmek, sonrasında ise göz tembelliğini gidermek için uzun yıllar boyu tedaviye devam etmek gerekir. Cerrahi ile gözlerin paralelliğinin sağlanması iki gözün bir arada kullanılmasını ve derinlik hissi kazanılmasını sağlayacaktır. Cerrahi girişim lazerle yapılmaz, gözün etrafındaki kasların yerleri değiştirilerek gözün pozisyonu ayarlanır.
İçe kayması olan hastanın iç rektus kası skleraya yapışma yerinden geriye alınarak gücü azaltılmaktadır.
Bu arada özellikle küçük bebeklerde belli bir yaşa kadar gözlerde biraz kayma olmasının normal olduğu gibi yanlış bilgi ve inanışlar yüzünden bu çocukların hekime götürülmesi ertelenmekte, tedavi geciktiğinde de ileride şaşılık kozmetik açıdan düzeltilse bile görme eksikliği giderilememektedir.
6. aydan sonra başlayan şaşılıklar ise daha ziyade gözdeki ileri hipermetropi, miyopi gibi kusurların veya başka faktörlerin etkisiyle oluşmakta, bir kısım hastada sadece gözlük ve ortoptik tedavilerle şaşılık düzeltilebilirken bazen de bunlara ilaveten bir veya birkaç ameliyat geçirmesi gerekebilmektedir.
Sol gözde içe kayması olan çocuğun, gözlük kullanımı ile birlikte kayması düzelmektedir.
UNUTULMAMASI GEREKEN :
– Şaşılık tedavisi ne kadar erken dönemde yapılırsa başarısı o denli yüksek olur. Ancak erişkin dönemde olan şaşılıklarda ya da daha önce tedavi yapılmamış erişkinlerde de cerrahi tedavi ile özellikle çevre görüşte artış sağlanabilir.
– Cerrahi tedavi gözlük veya kapamanın alternatifi değildir cerrahi sonrası da gözlük ve kapama tedavisi devam edebilir.